Trong nhiều năm, tôi đã tự cho mình là một “nghệ sĩ” đa nhiệm, thoăn thoắt xử lý hàng tá công việc cùng lúc như một nghệ sĩ xiếc tung hứng trên dây. Tôi tin rằng mình đang đạt được rất nhiều thứ, cho đến khi một màn sương mờ trong tâm trí khiến tôi phải xem xét lại toàn bộ phương pháp làm việc của mình. Tôi bắt đầu thử nghiệm với khái niệm đơn nhiệm – tức là tập trung vào một việc duy nhất tại một thời điểm – và mọi thứ đã thay đổi một cách đáng kinh ngạc. Đây là hành trình tôi từ bỏ thói quen đa nhiệm và khám phá sức mạnh của sự tập trung tuyệt đối.
Lầm Tưởng Về Đa Nhiệm và Cuộc “Thức Tỉnh” Của Tôi
Trong nhiều năm, tôi nghĩ đa nhiệm là liều thuốc chữa trị cảm giác tội lỗi khi không làm việc hiệu quả. Với tư cách là một nhà văn công nghệ, tôi luôn có hàng tá tab mở: email, các bài báo cần đọc, công cụ tìm kiếm. Tôi vừa viết bài vừa xem video YouTube. Tôi vừa trả lời tin nhắn Slack vừa gọi WhatsApp. Cảm giác như tôi đang tận dụng tối đa từng phút giây, nhưng thực tế, tôi chỉ đang quay cuồng trong vô vọng.
Điều cuối cùng đã thôi thúc tôi thay đổi chính là tình trạng kiệt sức (burnout). Tôi làm việc nhiều giờ liền, nhưng hiệu suất lại không hề cải thiện. Thậm chí, mọi thứ còn trở nên lộn xộn hơn. Tôi không thể nhớ những gì mình vừa đọc cách đây vài phút. Tôi chật vật để hoàn thành các nhiệm vụ mà không bị phân tâm. Tệ hơn cả, tôi luôn trong trạng thái “trực tuyến” nhưng hiếm khi thực sự tập trung. Nỗi sợ lớn thứ hai của tôi là sự suy giảm nhận thức.
Tôi bắt đầu tìm hiểu các nghiên cứu và phát hiện ra một điều đã thực sự “thức tỉnh” tôi: não bộ của chúng ta không thực sự đa nhiệm. Thay vào đó, bộ não chỉ chuyển đổi rất nhanh giữa các tác vụ, và theo Hiệp hội Tâm lý học Hoa Kỳ (APA), mỗi lần chuyển đổi như vậy đều phải trả giá – giảm khả năng chú ý, hiệu suất chậm hơn và tăng mệt mỏi tinh thần. Đó là lúc tôi quyết định thử điều ngược lại: đơn nhiệm.
Đơn Nhiệm Đã Thay Đổi Thói Quen Làm Việc Bằng Công Nghệ Như Thế Nào?
Tôi không thay đổi triệt để chỉ sau một đêm. Thay vào đó, tôi chọn một thói quen cụ thể để khắc phục: vừa nghe hướng dẫn trên YouTube vừa viết bài cho công việc. Điều này tưởng chừng vô hại – chỉ là tiếng ồn nền khi tôi gõ phím. Nhưng thực tế, tôi không tiếp thu được nội dung video cũng như không viết tốt. Câu cú của tôi lủng củng, và tôi thường phải xem lại cùng một video sau đó vì chẳng đọng lại được gì.
Giờ đây, tôi dành riêng thời gian cho cả hai việc. Khi viết, chỉ có tôi và tài liệu. Khi muốn học từ một video, tôi dành toàn bộ sự chú ý cho nó – tai nghe bật, sổ ghi chú mở sẵn. Tôi đã cắt giảm thời gian viết bài gần 30% và cũng tiếp thu được nhiều hơn từ các video.
Tôi viết toàn màn hình trên Microsoft Word với Chế độ Tập trung (Focus Mode) hoặc Typora, điều này thực sự giúp cải thiện sự tập trung.
Chế độ Focus Mode trong Microsoft Word giúp tăng cường sự tập trung khi thực hiện đơn nhiệm, loại bỏ xao nhãng từ giao diện.
Dưới đây là hai ví dụ khác minh họa cách công nghệ từng là một phần của vấn đề đa nhiệm của tôi – và cách tôi sử dụng nó tốt hơn bây giờ.
Thử Nghiệm 1: Chuyển Đổi Giữa Các Ứng Dụng Khi Lập Kế Hoạch Tuần
Trước đây: Lịch, danh sách việc cần làm và ghi chú dự án của tôi nằm rải rác trên ba ứng dụng: Google Calendar, Notion và Reminders. Tôi liên tục nhảy qua lại giữa chúng, cố gắng “tối ưu hóa” tuần làm việc của mình. Nhưng cuối cùng, tôi lại bị phân tâm bởi các ghi chú phụ hoặc email.
Bây giờ: Tôi dành 30 phút mỗi Chủ Nhật để lập kế hoạch cho tuần của mình chỉ trên một màn hình. Tôi vẫn sử dụng nhiều công cụ, nhưng tôi mở chúng từng cái một. Đầu tiên, tôi xem lại lịch của mình. Sau đó, tôi kiểm tra Notion để xem mục tiêu dự án. Cuối cùng, tôi thêm các nhiệm vụ vào Reminders. Không còn thao tác Alt-Tab lung tung. Không còn bị phân tâm. Thói quen này đã giúp tôi lên kế hoạch bình tĩnh và rõ ràng hơn mà không bỏ sót bất cứ điều gì.
Thiết lập môi trường làm việc đơn nhiệm với Google Calendar, Notion và Apple Reminders, giúp quản lý lịch trình và nhiệm vụ tuần hiệu quả.
Bạn có thể thử sử dụng Focus Assist trên Windows hoặc Chế độ Tập trung (Focus Mode) trên macOS và đồng bộ chúng với các thiết bị Apple khác để tắt thông báo trong khi bạn lập kế hoạch hoặc làm việc.
Thử Nghiệm 2: Kiểm Tra Email Trong Các Cuộc Họp Video
Trước đây: Trong các cuộc họp, tôi thường mở hộp thư đến. Tôi tự nhủ rằng mình đang duy trì năng suất bằng cách dọn dẹp email. Nhưng tôi đã bỏ lỡ một nửa cuộc trò chuyện và phải yêu cầu mọi người nhắc lại.
Bây giờ: Tôi chuyển sang chế độ toàn màn hình cho cuộc họp và ghi chú bằng bút và giấy hoặc một thiết bị riêng đã tắt thông báo. Tôi chỉ xem email trước hoặc sau các cuộc gọi. Sự thay đổi này đã biến tôi thành một người lắng nghe tốt hơn – và một người phản hồi chu đáo hơn.
Tắt thông báo trong trình duyệt Chrome để giảm thiểu phân tâm, hỗ trợ thực hiện đơn nhiệm khi tham gia các cuộc họp trực tuyến.
Nếu bạn sử dụng Zoom hoặc Google Meet, hãy tắt tùy chọn “Hiển thị thông báo email” trong khi gọi. Đừng sử dụng chế độ Picture-in-Picture để giữ tab cuộc họp nằm trên các tab khác. Cắt bỏ dù chỉ một phần nghìn giây gây phân tâm cũng hữu ích hơn bạn nghĩ.
Tác Động Của Đơn Nhiệm Đến Não Bộ và Cuộc Sống Của Tôi
Sau vài tuần, tôi nhận thấy những thay đổi khiến mình bất ngờ. Tôi cảm thấy ít mệt mỏi hơn vào cuối ngày. Trí nhớ của tôi được cải thiện vì tôi không còn phải đọc lại những gì mình vừa đọc. Tôi làm ít việc hơn cùng một lúc nhưng lại hoàn thành nhiều hơn.
Tôi cũng bắt đầu yêu thích công việc của mình hơn. Sự tập trung sâu là cần thiết cho công việc sâu (deep work). Dù là viết một bài báo phức tạp hay đọc nghiên cứu, cảm giác hài lòng khi “đi vào vùng” tập trung hoàn toàn giờ đây trở nên gây nghiện. Nhưng giống như mọi thói quen, cần thời gian để nó trở thành một phần của bạn.
Cũng có những hạn chế. Đơn nhiệm không phải lúc nào cũng thực tế. Một số công việc yêu cầu chuyển đổi ngữ cảnh nhanh chóng. Và một số nhiệm vụ, như gấp quần áo, hoàn toàn có thể kết hợp tốt với các hoạt động khác (nghe nhạc) mà không đòi hỏi sự tập trung nhận thức. Nhưng thách thức lớn nhất là thay đổi thói quen của tôi. Đa nhiệm đã “định hình lại” bộ não tôi để khao khát ảo ảnh về năng suất đó. Ban đầu, đơn nhiệm mang lại một cảm giác buồn chán kỳ lạ. Nhưng tôi đã kiên trì, và sự buồn chán đó cuối cùng đã biến thành sự tĩnh lặng.
Cuộc tranh luận giữa đơn nhiệm và đa nhiệm không phải là mới. Nhưng nếu bạn cảm thấy chán nản với việc luôn bận rộn mà dường như không bao giờ hoàn thành được gì, bạn cần phải có chủ đích hơn. Hãy thử điều này: chọn một nhiệm vụ duy nhất, đặt hẹn giờ 25 phút, và không làm gì khác. Cố gắng chống lại mọi cám dỗ. Chỉ vậy thôi. Thử nghiệm nhỏ bé này có thể khiến bạn ngạc nhiên đấy.
Hãy sử dụng công nghệ để hỗ trợ bạn, chứ không phải để gây hại. Các ứng dụng như Forest, Cold Turkey, hay thậm chí iOS Screen Time đều có thể giúp chặn các yếu tố gây phân tâm. Tuy nhiên, nếu bạn muốn thực hiện đa nhiệm một chút, hãy nhóm các tác vụ tương tự lại với nhau. Ví dụ, nhóm các email, công việc vặt hoặc cuộc họp lại để bộ não của bạn không phải liên tục chuyển đổi “bánh răng”.
Kết Luận
Hành trình từ một người “nghiện” đa nhiệm đến tín đồ của đơn nhiệm đã thay đổi hoàn toàn cách tôi làm việc và cảm nhận về cuộc sống. Việc từ bỏ ảo ảnh về năng suất để đón nhận sự tập trung tuyệt đối không chỉ giúp tôi hoàn thành công việc hiệu quả hơn mà còn mang lại sự bình yên và kiểm soát đối với tinh thần. Não bộ của chúng ta được thiết kế để tập trung vào một thứ tại một thời điểm, và khi chúng ta tôn trọng nguyên tắc này, tiềm năng thực sự sẽ được giải phóng.
Đơn nhiệm không phải lúc nào cũng dễ dàng, đặc biệt là khi bạn đã quen với việc liên tục chuyển đổi giữa các tác vụ. Tuy nhiên, những lợi ích mà nó mang lại về hiệu suất, chất lượng công việc, và sức khỏe tinh thần là hoàn toàn xứng đáng. Hãy thử áp dụng nguyên tắc này vào công việc hàng ngày của bạn, bắt đầu từ những thay đổi nhỏ nhất. Chắc chắn bạn sẽ tìm thấy sự khác biệt đáng kinh ngạc. Hãy để lại bình luận bên dưới và chia sẻ kinh nghiệm của bạn về việc áp dụng đơn nhiệm nhé!
