Trong số những vật dụng cá nhân mà bạn mang theo hàng ngày, điện thoại thông minh là một trong những món đồ dễ bị đánh cắp nhất. Mặc dù cả Android và iOS đều trang bị các tính năng theo dõi thiết bị mạnh mẽ như Find My iPhone hay Find My Device, nhưng kẻ trộm vẫn có vô số cách để vô hiệu hóa khả năng định vị, khiến bạn khó lòng tìm lại được chiếc điện thoại của mình. Hiểu rõ những thủ đoạn tinh vi này sẽ giúp bạn chủ động hơn trong việc bảo vệ tài sản công nghệ cá nhân.
1. Sử Dụng Chế Độ Máy Bay để Ngắt Kết Nối
Một trong những hành động đầu tiên mà kẻ trộm thường thực hiện sau khi có được điện thoại của bạn là bật Chế độ máy bay. Đây là cách nhanh nhất và dễ dàng nhất để vô hiệu hóa mọi kết nối di động, Bluetooth và Wi-Fi mà điện thoại có thể có. Điều đáng lo ngại hơn là trên cả iOS và Android, tính năng bật/tắt Chế độ máy bay đều có thể truy cập ngay từ Trung tâm điều khiển (Control Center) hoặc thanh thông báo (notification shade) mà không cần mở khóa thiết bị.
Chế độ máy bay trên điện thoại Android
Điện thoại của bạn cần có kết nối internet để cập nhật vị trí trên mạng Find My của Apple hoặc Find Hub của Google. Mặc dù một số thiết bị đời mới hơn có thể cập nhật vị trí ngay cả khi đã tắt nguồn, nhưng trừ khi bạn đang sử dụng một chiếc điện thoại tương đối hiện đại, thiết bị của bạn rất có thể sẽ “biến mất” khỏi bản đồ định vị ngay khi Chế độ máy bay được kích hoạt.
Để chống lại thủ đoạn này, bạn nên xem xét vô hiệu hóa quyền truy cập vào các điều khiển thiết bị khi điện thoại đang khóa. Trên iPhone, bạn có thể thay đổi cài đặt này tại Cài đặt > Face ID & Mật mã > Cho phép truy cập khi khóa và tắt Trung tâm điều khiển. Tại đây, bạn cũng nên xem xét những tính năng khác mà bạn không muốn kẻ trộm có thể truy cập. Trên Android, cài đặt này khác nhau tùy theo từng thiết bị; bạn có thể tìm trong phần Màn hình khóa hoặc mục tương tự trong Cài đặt.
2. Vứt Bỏ Thẻ SIM Vật Lý
Thẻ SIM là cách duy nhất để điện thoại của bạn kết nối internet khi bạn ở ngoài và không có kết nối Wi-Fi. Nếu mất kết nối di động, việc theo dõi thiết bị thông qua internet hoặc định vị tam giác sóng di động (một phương pháp thường được cơ quan thực thi pháp luật sử dụng để theo dõi số điện thoại hoặc thiết bị qua số IMEI của chúng) trở nên vô cùng khó khăn.
Đây là một trong những lý do lớn nhất mà các chuyên gia khuyên dùng eSIM để tăng cường bảo mật smartphone chống trộm cắp. eSIM sẽ không bảo vệ dữ liệu của bạn khỏi bị truy cập hay ngăn điện thoại bị đánh cắp, nhưng chúng không dễ dàng bị thay thế như các thẻ SIM vật lý. Điều này có nghĩa là điện thoại của bạn vẫn sẽ đăng ký trên mạng của nhà mạng và, nếu bạn đã bật dữ liệu di động, sẽ có thể cập nhật vị trí của nó trên bất kỳ dịch vụ theo dõi nào bạn đang sử dụng. Điều này giúp bạn và cơ quan thực thi pháp luật dễ dàng theo dõi thiết bị bị mất hơn.
Tuy nhiên, eSIM không phải là không thể bị vô hiệu hóa; một người có đủ chuyên môn kỹ thuật vẫn có thể phá khóa và vô hiệu hóa chúng. Nhưng mức độ chuyên môn kỹ thuật cần thiết để làm như vậy là cao và có thể không phải là khả năng của một tên trộm điện thoại thông thường. Việc này cũng khiến điện thoại trở nên vô dụng trên thị trường đồ cũ, có nghĩa là kẻ trộm không thể bán nó ngay sau khi điện thoại của bạn bị đánh cắp.
3. Khôi Phục Cài Đặt Gốc và Cài ROM Mới
Trên các thiết bị cũ hơn không có các biện pháp bảo vệ khôi phục cài đặt gốc hiện đại, kẻ trộm có thể khôi phục cài đặt gốc cho điện thoại hoặc cài đặt một hệ điều hành mới và khiến nó hoạt động như một thiết bị hoàn toàn mới. Đây không phải là một quá trình dễ dàng, nhưng chắc chắn dễ hơn việc hoán đổi một eSIM. Hầu hết các cửa hàng sửa chữa điện thoại đều có thể flash một ROM mới trên một chiếc điện thoại hiện có để vượt qua mọi biện pháp bảo vệ đang hoạt động.
Điện thoại Android nhìn chung dễ bị ảnh hưởng bởi phương pháp này hơn so với iPhone, đặc biệt khi xét đến số lượng ROM tùy chỉnh có sẵn để tải xuống trực tuyến. Lưu ý rằng việc này yêu cầu bộ nạp khởi động (bootloader) của thiết bị phải được mở khóa, vì vậy một lần nữa, cần có một số chuyên môn kỹ thuật để thực hiện thao tác này.
Tuy nhiên, với việc một số kẻ trộm thực hiện các sửa đổi phần cứng cho điện thoại để thay thế các bộ vi xử lý và mạch cụ thể, điều này vẫn có thể xảy ra. Android cũng có tính năng Bảo vệ Khôi phục Cài đặt Gốc (Factory Reset Protection – FRP) được cho là sẽ làm cho điện thoại của bạn không thể sử dụng được bằng cách khóa quy trình đặt lại trong trường hợp bị trộm. Nhưng nó không phải là hoàn hảo, và có những cách để vượt qua các biện pháp bảo vệ này để tội phạm có thể sử dụng điện thoại bị đánh cắp mà không cần cung cấp bất kỳ bằng chứng sở hữu nào.
4. Thay Đổi Số IMEI
Một phương pháp hiệu quả khác, dù khó về mặt kỹ thuật, để ngăn bạn theo dõi điện thoại là thay đổi số IMEI. Số IMEI (International Mobile Equipment Identity) là một mã 15 chữ số duy nhất xác định điện thoại của bạn trên mạng của nhà mạng. Miễn là điện thoại của bạn có thẻ SIM hoạt động và kết nối với mạng, nó sẽ báo cáo số IMEI của mình và do đó có thể được theo dõi.
Số IMEI hiển thị trên màn hình điện thoại Android
Việc thay đổi số IMEI là bất hợp pháp ở một số quốc gia, nhưng không phải ở tất cả các nơi. Tuy nhiên, việc thực hiện đúng cách không hề dễ dàng; làm như vậy là một trong những hành động phức tạp nhất về mặt kỹ thuật mà một tên trộm có thể thực hiện để “biến đổi” một thiết bị bị đánh cắp và bán nó trên thị trường đồ cũ. Có các công cụ có sẵn trên internet có thể sửa đổi số IMEI của thiết bị, nhưng điều này thường chỉ là tạm thời và không che giấu được số gốc.
Đây là một phương pháp khác áp dụng cho các thiết bị Android nhiều hơn là iPhone, mặc dù nó phụ thuộc vào chipset mà thiết bị Android của bạn sử dụng.
5. Can Thiệp và Thay Đổi Phần Cứng
Cuối cùng nhưng không kém phần quan trọng, có thể hoán đổi hoặc loại bỏ các bộ vi xử lý/linh kiện trên bo mạch chủ của điện thoại để vượt qua các biện pháp bảo vệ và mở khóa/đặt lại một thiết bị bị đánh cắp. Cá nhân tôi đã có kinh nghiệm trực tiếp về điều này khi điều tra vụ trộm chiếc Pixel 7a của mình gần đây. Tôi đã tìm đến một cửa hàng sửa chữa điện thoại mờ ám, nơi họ hứa hẹn các khả năng “sửa chữa” gần như vượt quá giới hạn pháp luật.
Nhiều giải pháp bảo vệ cấp độ nhân hệ điều hành (kernel-level) hoặc phần cứng hoạt động trên các linh kiện riêng lẻ. Vì vậy, nếu ai đó thay thế toàn bộ một mạch tích hợp trên bo mạch chủ của điện thoại, về lý thuyết, nó có thể vượt qua các biện pháp bảo vệ như vậy. Phương pháp này đáng ngạc nhiên là khá hiệu quả về chi phí để thực hiện, và bất kỳ kỹ thuật viên sửa chữa nào làm việc trên bo mạch chủ điện thoại đều có thể xác định các linh kiện dễ bị tổn thương nếu có một chút nghiên cứu.
Điểm sáng duy nhất ở đây là những phương pháp như vậy phần lớn phụ thuộc vào khả năng của kẻ trộm hoặc mạng lưới liên kết của chúng. Đây là một thực tế phổ biến ở Ấn Độ, quốc gia vốn là thị trường điện thoại thông minh cạnh tranh nhất (và lớn nhất) thế giới.
Rất nhiều người tìm kiếm các dịch vụ sửa chữa giá rẻ thay vì vứt bỏ điện thoại của họ, và các kỹ thuật viên đã tìm ra cách sửa chữa hoặc làm việc với nhiều loại bo mạch chủ điện thoại và các chip khác nhau. Nếu việc thay thế một con chip có thể làm cho điện thoại của bạn “hồi sinh”, thì nó cũng có thể mở khóa hoặc vô hiệu hóa tính năng theo dõi.
Kỹ thuật viên đang sửa chữa điện thoại thông minh
Khi các linh kiện bên trong điện thoại ngày càng thu nhỏ và các công ty bắt đầu phát triển phần cứng tùy chỉnh, việc sửa đổi phần cứng đối với điện thoại bị đánh cắp sẽ trở nên khó khăn hơn. Điều này có nghĩa là mặc dù khả năng điện thoại của bạn có thể được sửa chữa vì một con chip nhỏ trị giá $0.02 bị hỏng sẽ ít hơn, nhưng nó cũng có nghĩa là một con chip tương tự khác không thể được thay thế để làm cho điện thoại của bạn không thể theo dõi được.
Cùng với sự thông minh ngày càng tăng của điện thoại thông minh, việc theo dõi chúng khi bị mất ngày càng dễ dàng hơn. Tuy nhiên, những kẻ trộm điện thoại cũng ngày càng tinh ranh hơn trong việc tìm cách đưa chúng ra khỏi tầm kiểm soát. Biện pháp phòng vệ tốt nhất của bạn vẫn là đơn giản nhất: luôn cảnh giác ở nơi công cộng và tránh để điện thoại bị đánh cắp ngay từ đầu. Đây là một tình huống gây khó chịu – và thường tốn kém – như tôi đã học được từ kinh nghiệm cá nhân. Hãy luôn cẩn trọng và trang bị kiến thức để bảo vệ tài sản công nghệ của mình một cách tốt nhất!
