Cũng giống như máy tính hay laptop, điện thoại thông minh của bạn hoàn toàn có thể bị nhiễm mã độc (malware). Tuy nhiên, chỉ cần một vài điều chỉnh bảo mật đơn giản là bạn đã có thể giữ cho chiếc smartphone của mình luôn an toàn và hoạt động trơn tru. Với sự gia tăng của các mối đe dọa trực tuyến, việc chủ động bảo vệ điện thoại khỏi mã độc không còn là lựa chọn mà là một yếu tố bắt buộc để đảm bảo an toàn dữ liệu cá nhân và trải nghiệm sử dụng. Hãy cùng tìm hiểu 5 mối nguy hại phổ biến nhất và cách để bảo mật smartphone của bạn một cách hiệu quả.
1. Thông Báo Độc Hại: Cảnh Giác Với Bẫy Clickbait
Thông báo độc hại là một trong những cách phổ biến nhất để mã độc xâm nhập vào điện thoại. Điều đáng lo ngại là những thông báo này thường không phải là thông báo đẩy (push notification) từ các ứng dụng bạn đã cài đặt. Thay vào đó, chúng thường xuất hiện khi bạn đang duyệt web.
Các loại thông báo này có thể hứa hẹn nhiều điều hấp dẫn. Một trong những ví dụ cũ nhất là thông báo bạn đã trúng thưởng một cuộc thi nào đó. Nhưng đó không phải là tất cả những gì bạn cần cảnh giác. Nhiều thông báo khác có thể tạo cảm giác khẩn cấp để thúc giục bạn hành động, hoặc thậm chí còn tinh vi hơn khi tuyên bố rằng thiết bị của bạn đã bị nhiễm mã độc.
Hầu hết thời gian, đây chỉ là một lời nói dối để lừa bạn nhấp vào thông báo, từ đó điện thoại của bạn sẽ bị nhiễm mã độc. Nếu bạn đang duyệt web trên điện thoại và một cửa sổ bật lên (pop-up) xuất hiện với nội dung cảnh báo có virus hoặc thông báo trúng thưởng, hãy đơn giản là đóng trang web đó mà không nhấp vào bất cứ điều gì.
Nếu bạn thường xuyên nhận được các thông báo độc hại, bạn có một vài lựa chọn để xử lý. Đầu tiên, hãy xóa bộ nhớ đệm (cache) của trình duyệt. Bạn có thể xóa bộ nhớ đệm trình duyệt trên thiết bị Android hoặc xóa dữ liệu hệ thống và các dữ liệu bộ nhớ đệm khác trên iPhone. Bạn cũng nên quét điện thoại bằng một ứng dụng diệt virus hoặc chống mã độc đáng tin cậy. Malwarebytes là một trong những lựa chọn đáng tin cậy nhất và có sẵn cho cả thiết bị Android và iOS.
2. Lừa Đảo Phishing và Smishing: Tấn Công Qua Email và Tin Nhắn
Phishing liên quan đến việc những kẻ xấu gửi email độc hại. Mặc dù các vụ lừa đảo này đôi khi liên quan đến gian lận tài chính, các loại lừa đảo khác và đánh cắp dữ liệu, một số lượng lớn cũng sẽ cố gắng khiến bạn tải xuống mã độc. Dù bạn mở các email này trên điện thoại hay máy tính để bàn, rủi ro đều đáng kể, đó là lý do tại sao bạn nên hiểu rõ các loại tấn công lừa đảo (phishing) khác nhau.
Trong khi phishing là lừa đảo qua email độc hại, smishing lại tập trung vào các tin nhắn văn bản độc hại. Một số dấu hiệu phổ biến của smishing bao gồm ngữ pháp kém và thông điệp cường điệu (ví dụ: “anh tôi cần bạn gửi 2 triệu đô la”). Bạn có thể thấy các liên kết độc hại trong một số trường hợp, trong khi các hình thức smishing khác có thể bao gồm tệp đính kèm.
Trong thời đại hiện đại, smishing ngày càng khó phát hiện. Nhiều tội phạm sử dụng AI, dẫn đến sự gia tăng các cuộc tấn công lừa đảo do AI điều khiển. Kiểm tra các “dấu hiệu đỏ” (red flags) như dòng “Kính gửi khách hàng thân mến” là rất quan trọng.
Ví dụ về tin nhắn Smishing lừa đảo
Dù thế nào đi nữa, bạn tuyệt đối không bao giờ nên nhấp vào nội dung mà bạn nghi ngờ là phishing hoặc smishing.
3. Phần Mềm Lỗi Thời: Lỗ Hổng Bảo Mật Nguy Hiểm
Bạn có thể đang sử dụng phần mềm lỗi thời trên điện thoại mà không hề nhận ra. Điều này áp dụng cho hệ điều hành của điện thoại thông minh, cũng như các ứng dụng được cài đặt trên thiết bị của bạn. Mặc dù có vẻ vô hại và chỉ gây bất tiện, việc không cập nhật phần mềm có thể gây ra mối đe dọa nghiêm trọng. Nói tóm lại, các bản vá bảo mật giúp ngăn chặn tin tặc xâm nhập vào các ứng dụng của bạn.
Màn hình cập nhật ứng dụng WhatsApp trên iOS
Thông báo cập nhật iOS 18 Beta trên iPhone
Các bản cập nhật phần mềm giúp bạn an toàn khỏi các mối đe dọa khác ngoài mã độc. Ví dụ, chúng có thể nhanh chóng vô hiệu hóa các cuộc tấn công gần đây. Nếu bạn có iPhone, bạn nên bật tính năng Phản hồi bảo mật nhanh (Rapid Security Response) để có thêm một lớp bảo vệ. Rapid Security Response về cơ bản sẽ tải xuống các bản cập nhật bảo mật nhỏ hơn thường xuyên hơn, giúp giải quyết các lỗ hổng nhanh chóng hơn.
Để bật tính năng này, hãy vào Cài đặt > Cài đặt chung > Cập nhật phần mềm, chạm vào Tự động cập nhật, và bật Phản hồi bảo mật & Tệp hệ thống.
Tùy chọn Bật Phản Hồi Bảo Mật Nhanh trên iPhone
Thật không may, Android hiện chưa có tính năng tương tự. Tuy nhiên, bạn có thể kiểm tra phần mềm của mình bằng cách vào cửa hàng ứng dụng hoặc cài đặt điện thoại. Nếu bạn nhận thấy có bản cập nhật, hãy cập nhật ngay lập tức. Bật cập nhật tự động cũng là một ý tưởng tốt cho tương lai.
4. Tải Xuống Ứng Dụng Không An Toàn: Nguy Cơ Từ Nguồn Không Chính Thức
Thật dễ để nghĩ rằng mọi ứng dụng trên App Store và Google Play đều an toàn để sử dụng. Tuy nhiên, mặc dù nhiều ứng dụng an toàn, bạn vẫn không được bảo vệ 100%. Các ứng dụng không an toàn là một mối nguy hiểm rõ ràng, nhưng các chương trình đã bị bỏ rơi (không còn được cập nhật) cũng là một rủi ro bảo mật.
Các ứng dụng đã không được cập nhật trong một thời gian dài là mục tiêu chính của mã độc và các mối đe dọa khác, vì chúng có thể chứa các lỗ hổng bảo mật có thể bị khai thác để truy cập dữ liệu, tài khoản và nhiều hơn nữa. Bạn nên kiểm tra thiết bị của mình để đảm bảo rằng các nhà phát triển vẫn tiếp tục phát hành bản cập nhật cho tất cả phần mềm bạn sử dụng. Bạn cũng nên kiểm tra kỹ các đánh giá để xác nhận rằng bất kỳ ứng dụng nào bạn tải xuống đều an toàn.
Bạn cũng nên thận trọng khi cài đặt phần mềm từ bên thứ ba trên điện thoại thông minh của mình. Các cửa hàng ứng dụng của bên thứ ba có thể không có các quy trình nghiêm ngặt như App Store và Google Play, điều này tiềm ẩn nguy cơ cho bạn. Apple đã ngừng việc cài đặt ứng dụng từ bên ngoài (sideloading) và các cửa hàng ứng dụng bên thứ ba trong nhiều năm, cho đến tháng 3 năm 2024, trong khi Google luôn cho phép sideloading ứng dụng trên Android. Tuy nhiên, mặc dù có một số cửa hàng ứng dụng tốt hơn Google Play, quá trình sideloading ứng dụng nói chung đi kèm với một số rủi ro nghiêm trọng.
5. Truy Cập Website Không An Toàn: Cổng Ngõ Mã Độc Khó Lường
Không phải tất cả các trang web đều được tạo ra như nhau, và việc biết cách phân biệt một trang web an toàn với một trang web không an toàn là rất quan trọng. Bạn có thể xác định các trang web tiềm ẩn mối đe dọa bằng nhiều cách, chẳng hạn như:
- Không có chứng chỉ SSL: Biểu tượng ổ khóa thường không còn được hiển thị rõ ràng trong thanh URL nữa, nhưng bạn có thể kiểm tra xem kết nối có an toàn hay không thông qua cài đặt trình duyệt của mình.
- Tên miền bị sai chính tả: Đại diện cho một trang web hoặc công ty tương tự (và thường là nổi tiếng) nhưng bị viết sai chính tả.
- Thời gian tải lâu: Có thể là dấu hiệu của việc trang web đang tải các tập lệnh độc hại.
Các trang web giả mạo là một trong những nguồn phổ biến nhất của mã độc, và việc truy cập các trang web không an toàn sẽ khiến bạn tiếp xúc với các mối đe dọa bảo mật khác, chẳng hạn như phần mềm gián điệp (spyware). Tốt nhất là bạn nên tránh chúng bằng mọi giá. Nếu bạn vô tình truy cập một trang web như vậy, hãy đóng ngay lập tức và cân nhắc kiểm tra thiết bị của mình xem có phần mềm không mong muốn nào không.
Việc bảo vệ điện thoại khỏi mã độc là một phần không thể thiếu của thói quen sử dụng thiết bị hàng ngày. Bằng cách nhận thức được các mối đe dọa phổ biến như thông báo độc hại, các cuộc tấn công phishing/smishing, phần mềm lỗi thời, ứng dụng không an toàn và website nguy hiểm, bạn có thể chủ động phòng tránh và giảm thiểu rủi ro. Hãy luôn cảnh giác, thường xuyên cập nhật phần mềm, và chỉ tải ứng dụng từ các nguồn đáng tin cậy để đảm bảo chiếc smartphone của bạn luôn được an toàn và bảo mật smartphone tối ưu.
Bạn có những mẹo bảo mật điện thoại nào khác muốn chia sẻ? Hãy để lại bình luận bên dưới!
