Trong kỷ nguyên số, smartphone đã trở thành một trung tâm đa năng, thay thế dần vị trí của hàng loạt thiết bị chuyên dụng khác. Với khả năng tích hợp vô số tính năng trong một thiết bị nhỏ gọn, điện thoại thông minh ngày càng khẳng định vị thế không thể thiếu, khiến nhiều người dùng không còn nhu cầu sở hữu các thiết bị đơn năng mà nó đã thay thế.
1. Máy Ảnh Du Lịch (Point-and-Shoot Cameras)
Đối với phần lớn người dùng, máy ảnh du lịch kỹ thuật số từng là bước khởi đầu vào thế giới nhiếp ảnh. Giờ đây, smartphone đã đảm nhiệm hoàn hảo vai trò này, thậm chí còn vượt trội hơn nhờ công nghệ nhiếp ảnh tính toán và khả năng chỉnh sửa ảnh tích hợp AI.
Sự tiện lợi là yếu tố then chốt làm nên bước ngoặt. Smartphone cung cấp một chiếc camera luôn có sẵn trong túi, không cần lo lắng về thẻ nhớ hay pin dự phòng. Mặc dù camera điện thoại ban đầu có chất lượng khiêm tốn so với máy ảnh chuyên dụng, chúng nhanh chóng đạt đến ngưỡng “đủ tốt” cho việc chia sẻ ảnh lên mạng xã hội, tạo album gia đình hoặc lưu giữ khoảnh khắc thường ngày. Khi rào cản chất lượng được vượt qua, hầu hết mọi người không còn thấy cần thiết phải mang theo một thiết bị riêng biệt chỉ để chụp ảnh, đặc biệt khi điện thoại còn có thể nhắn tin, lướt web, xem phim và làm vô vàn điều khác.
Máy ảnh kỹ thuật số chuyên dụng, biểu tượng cho thiết bị chụp ảnh đã được smartphone thay thế
Tuy nhiên, một xu hướng thú vị là sự trở lại âm thầm của máy ảnh du lịch đơn giản. Một lượng đáng kể người dùng, đặc biệt là giới trẻ, dường như bị thu hút bởi sự tinh giản của một chiếc máy ảnh chỉ tập trung vào việc chụp hình. Điều này mang lại trải nghiệm không bị xao nhãng, chỉ có người dùng, máy ảnh và khoảnh khắc trước mắt.
2. Máy Tính Bỏ Túi (Pocket Calculators)
Máy tính bỏ túi từng là biểu tượng của sự sẵn sàng và công nghệ cao trong học đường. Những chiếc máy tính khoa học nhỏ gọn mang lại cảm giác có thể giải quyết mọi vấn đề toán học phức tạp.
Ứng dụng máy tính trên iPad minh họa sự thay thế máy tính bỏ túi vật lý bằng thiết bị di động
Ngày nay, chức năng tương tự đã được tích hợp đầy đủ trong ứng dụng máy tính trên smartphone, đi kèm với bộ công cụ khoa học toàn diện, công cụ vẽ đồ thị và thậm chí cả khả năng giải toán biểu tượng. Trớ trêu thay, máy tính bỏ túi từng là kẻ tiên phong, thay thế thước loga và mở ra kỷ nguyên toán học dễ tiếp cận, nhưng giờ đây chúng lại bị chính smartphone “soán ngôi”. Lý do duy nhất khiến máy tính bỏ túi vẫn tồn tại trong các phòng thi là do quy định cấm sử dụng điện thoại. Ngoài ra, việc mang theo một chiếc máy tính cầm tay riêng biệt dường như không còn cần thiết khi điện thoại có thể thực hiện mọi phép toán và nhiều hơn thế nữa.
3. Thiết Bị GPS Chuyên Dụng (Dedicated GPS Devices)
Các thiết bị GPS chuyên dụng từ Garmin hay TomTom từng là bước đột phá, mang đến giải pháp thay thế hiệu quả cho việc đọc bản đồ giấy. Tuy nhiên, smartphone đã định nghĩa lại hoàn toàn khái niệm định vị.
Thiết bị định vị GPS chuyên dụng được sử dụng trong các hoạt động ngoài trời như câu cá, trước khi smartphone phổ biến
Các ứng dụng định vị trên smartphone như Google Maps cung cấp nhiều hơn là chỉ dẫn từng chặng. Chúng cung cấp thông tin giao thông trực tiếp, tự động định tuyến lại thông minh và thậm chí đồng bộ với danh bạ, lịch cá nhân để lập kế hoạch chuyến đi liền mạch. Thêm vào đó, với các công cụ tìm kiếm tích hợp, điện thoại còn đóng vai trò như một hướng dẫn viên địa phương, giúp người dùng tìm cây xăng, nhà hàng hay địa điểm tham quan trên đường đi. Mặc dù các thiết bị GPS cao cấp vẫn có chỗ đứng riêng cho tài xế xe tải, người đi biển hay nhà thám hiểm cần các tính năng siêu chuyên biệt, nhưng đối với phần lớn người dùng phổ thông, smartphone đã hoàn toàn giành chiến thắng.
4. Máy Nghe Nhạc MP3 (MP3 Players)
Máy nghe nhạc MP3 từng là vật bất ly thân của nhiều người. Những chiếc máy nhỏ gọn với màn hình tí hon và dung lượng chỉ đủ cho vài chục bài hát đã đánh dấu một kỷ nguyên nghe nhạc số hóa.
Máy nghe nhạc iPod Classic, biểu tượng của kỷ nguyên MP3 trước khi streaming nhạc trên smartphone
Tuy nhiên, khi smartphone xuất hiện cùng với các ứng dụng nghe nhạc trực tuyến như Spotify, Apple Music và YouTube Music, khái niệm “sở hữu” các tệp MP3 dần trở nên lỗi thời, thậm chí không cần thiết. “Truy cập” nhanh chóng thay thế “sở hữu”. Ngay cả khi người dùng tải nhạc về thiết bị, MP3 cũng không còn là định dạng ưu tiên. Các định dạng chất lượng cao và nén hiệu quả hơn như AAC, FLAC hay các định dạng lossless đã trở nên phổ biến.
5. Đồng Hồ Báo Thức (Alarm Clocks)
Đèn đỏ dịu nhẹ của chiếc đồng hồ báo thức kỹ thuật số trên tủ đầu giường từng mang lại cảm giác quen thuộc và an toàn. Những chiếc đồng hồ với nút bấm vật lý và thanh báo lại (snooze bar) từng là “phao cứu sinh” mỗi buổi sáng đi học.
Đồng hồ báo thức kỹ thuật số truyền thống trên tủ đầu giường, nay được thay thế bởi tính năng trên smartphone
Nhưng khi smartphone đi vào phòng ngủ, đồng hồ báo thức truyền thống dần bị đẩy sang một bên. Giờ đây, điện thoại đóng vai trò là đồng hồ báo thức, thiết bị theo dõi giấc ngủ, máy tạo tiếng ồn trắng và hệ thống giải trí đầu giường, tất cả trong một. Người dùng có thể đặt nhiều báo thức, tùy chỉnh khoảng thời gian báo lại, chọn từ hàng trăm âm thanh báo thức và điện thoại thậm chí tự động cập nhật giờ theo quy ước. Mức độ tiện lợi này khó có thể phủ nhận. Tuy nhiên, không phải ai cũng ủng hộ. Các nhà nghiên cứu giấc ngủ thường khuyến nghị loại bỏ hoàn toàn điện thoại khỏi phòng ngủ. Một chiếc đồng hồ báo thức cơ bản sẽ không cám dỗ bạn lướt mạng xã hội lúc nửa đêm hoặc kiểm tra email công việc trước khi mắt bạn kịp mở.
6. Đèn Pin (Flashlights)
Đối với hầu hết mọi người, đèn flash LED của smartphone đã âm thầm thay thế đèn pin truyền thống. Thật khó để tìm được sự tiện lợi nào vượt qua việc có một nguồn sáng luôn sẵn có trong túi, giúp bạn tìm chìa khóa, xử lý sự cố mất điện đột ngột hoặc nhìn xuống gầm ghế mà không cần vội vàng tìm một thiết bị riêng biệt.
Tuy nhiên, đây là một trong số ít trường hợp mà thiết bị chuyên dụng thực sự vẫn chiếm ưu thế. Một chiếc đèn pin chuyên dụng cung cấp độ sáng vượt trội, kiểm soát chùm sáng tốt hơn và thời lượng pin (hoặc pin AA/AAA) kéo dài hơn nhiều. Chúng cũng được chế tạo để chịu được va đập, điều quan trọng khi bạn sửa chữa dưới gầm xe, đi trong rừng hoặc chuẩn bị cho các tình huống khẩn cấp. Một cân nhắc thực tế khác là: nếu có thứ gì đó có nguy cơ rơi xuống nền bê tông, đó nên là một chiếc đèn pin giá rẻ thay vì chiếc điện thoại trị giá hàng ngàn đô la của bạn.
7. Máy Ghi Âm (Voice Recorders)
Đã có thời, một chiếc máy ghi âm kỹ thuật số bỏ túi là vật dụng không thể thiếu đối với sinh viên, nhà báo hay bất cứ ai muốn ghi lại một lời bài hát hay ý tưởng chợt nảy ra. Nó đơn giản: chỉ cần bấm nút ghi, nói ra điều mình muốn và hoàn tất.
Ngày nay, khi cần ghi lại một ý tưởng podcast, một cuộc trò chuyện ngẫu nhiên hay một ý tưởng thoáng qua, người dùng chỉ cần mở ứng dụng ghi âm giọng nói trên smartphone. Nhờ micro tích hợp tốt hơn và công nghệ giảm tiếng ồn AI, chất lượng âm thanh thường sạch hơn nhiều so với những gì máy ghi âm cũ có thể xử lý. Hơn nữa, người dùng có thể chỉnh sửa, chuyển đổi giọng nói thành văn bản hoặc chia sẻ tệp mà không cần chuyển đổi ứng dụng. Nhiều ứng dụng hiện nay còn cung cấp nhiều tùy chọn định dạng tệp, đánh dấu thời gian, nhãn và tích hợp liền mạch với các công cụ ghi chú, lưu trữ đám mây. Mọi thứ đều được tổ chức, có thể tìm kiếm và có sẵn tức thì trên nhiều thiết bị. Thật khó để tưởng tượng việc quay trở lại cách làm cũ.
8. Máy Quét Tài Liệu (Scanners)
Việc quét tài liệu từng là một công việc đầy ngán ngẩm, đòi hỏi phải lôi ra chiếc máy quét phẳng cồng kềnh, khởi động phần mềm chậm chạp và cầu nguyện rằng hình ảnh sẽ không bị nghiêng hoặc nhiễu hạt – tất cả chỉ để số hóa một hóa đơn hay lưu một biểu mẫu đã ký.
Một máy quét phẳng (flatbed scanner) truyền thống, thiết bị được thay thế phần lớn bởi ứng dụng quét tài liệu trên smartphone
Giờ đây, smartphone có thể quét tài liệu và làm cho chúng trông đẹp mắt. Các ứng dụng quét tài liệu như Adobe Scan, Microsoft Lens, CamScanner hay thậm chí ứng dụng Ghi chú tích hợp sẵn trên điện thoại có thể quét, tự động cắt, nâng cao chất lượng và chuyển đổi hình ảnh thành PDF chỉ trong vài giây. Chất lượng thường sắc nét và cân bằng hơn so với những gì người dùng từng nhận được từ một máy quét truyền thống. Tất nhiên, máy quét độc lập vẫn có vị trí của chúng trong các môi trường yêu cầu khối lượng lớn hoặc lưu trữ chuyên nghiệp. Nhưng đối với việc sử dụng hàng ngày, một chiếc điện thoại là quá đủ.
9. Trợ Lý Kỹ Thuật Số Cá Nhân (Personal Digital Assistants – PDA)
Bạn có nhớ chiếc Palm Pilot với bút cảm ứng và màn hình đơn sắc? Nó không thể gọi điện hay chụp ảnh, nhưng có thể quản lý lịch trình, ghi chú, lưu danh bạ và thậm chí chơi một vài trò solitaire pixel hóa.
Thiết bị PDA (Trợ lý kỹ thuật số cá nhân) thế hệ cũ, tiền thân của smartphone hiện đại
Theo tiêu chuẩn ngày nay, những chiếc PDA đầu tiên có vẻ thô sơ, nhưng chúng đã đặt nền móng cho những chiếc smartphone mà chúng ta phụ thuộc hàng ngày. Mỗi thao tác vuốt, chạm hay lệnh “Hey Siri” đều có nguồn gốc từ những chiếc “tiền-smartphone” này. Chúng đã tạo tiền đề để smartphone hiện tại có thể “bứt tốc” – và chúng ta đã ở trong một “cuộc chạy marathon” công nghệ kể từ đó.
10. Thiết Bị Đọc Sách Điện Tử (E-Reader Devices)
Hạng mục này đòi hỏi một cái nhìn tinh tế hơn bởi vì các thiết bị đọc sách điện tử chuyên dụng, như Kindle, vẫn chưa biến mất hoàn toàn. Trên thực tế, chúng vẫn giữ vững vị thế của mình. Tuy nhiên, smartphone đã thay thế chức năng đọc sách điện tử cơ bản cho nhiều độc giả không chuyên. Khả năng đọc sách, tạp chí và bài viết trên điện thoại, đặc biệt với các ứng dụng đọc sách điện tử tốt nhất và các ứng dụng tin tức khác nhau, đã giúp việc đọc trở nên dễ tiếp cận và tích hợp hơn vào cuộc sống hàng ngày.
Thiết bị đọc sách điện tử Amazon Kindle Paperwhite, vẫn giữ vai trò riêng biệt dù smartphone cũng có chức năng đọc sách
Mặc dù vậy, có một điều đặc biệt không thể phủ nhận ở một thiết bị đọc sách điện tử chuyên dụng. Màn hình E-ink mô phỏng giao diện giấy thật, giúp việc đọc sách trong thời gian dài trở nên dễ chịu hơn nhiều cho mắt. Chúng có thể hoạt động trong nhiều tuần chỉ với một lần sạc, hiển thị tốt dưới ánh nắng trực tiếp và không làm phiền người dùng bằng các thông báo, quảng cáo hay những yếu tố gây xao nhãng khác. Khi bạn thực sự muốn đắm chìm vào một cuốn sách, một chiếc e-reader chuyên dụng vẫn là cách đọc tập trung và thiền định hơn.
Smartphone đã định hình lại mối quan hệ của chúng ta với công nghệ, thay vì chỉ đơn thuần thay thế từng thiết bị riêng lẻ. Những gì từng yêu cầu một túi đầy các tiện ích đơn năng giờ đây được xử lý bởi một thiết bị đa năng duy nhất nằm gọn trong túi của bạn. Điều này mang lại vô vàn lợi ích, mặc dù đôi khi cũng khiến một số người hoài niệm về quá khứ.
Bạn nghĩ sao về sự thay đổi này? Có thiết bị nào khác mà smartphone đã “soán ngôi” trong cuộc sống của bạn không? Hãy chia sẻ suy nghĩ của mình trong phần bình luận bên dưới!
