Mặc dù hệ điều hành Windows đã trải qua nhiều sự thay đổi đáng kể qua các phiên bản, một số công cụ cổ điển của nó vẫn giữ vững giá trị theo thời gian. Từ việc theo dõi hiệu suất hệ thống cho đến các tinh chỉnh nhanh chóng, những tiện ích được tích hợp sẵn này vẫn cực kỳ hữu ích trong bối cảnh công nghệ hiện đại, thậm chí còn được nhiều người dùng ưa chuộng hơn các công cụ mới. Chúng không chỉ giúp người dùng quản lý máy tính hiệu quả mà còn khẳng định vai trò không thể thiếu trong việc duy trì và tối ưu trải nghiệm sử dụng Windows.
9. Dọn Dẹp Ổ Đĩa (Disk Cleanup)
Công cụ Dọn Dẹp Ổ Đĩa trong Windows
Windows 11 cho phép bạn dọn dẹp các tệp tạm thời ngay trong ứng dụng Cài đặt và thậm chí có thể bật tính năng Storage Sense để tự động hóa các tác vụ dọn dẹp. Tuy nhiên, Disk Cleanup vẫn là công cụ được nhiều người lựa chọn nhờ giao diện đơn giản, trực quan và không có các tùy chọn phức tạp.
Disk Cleanup cung cấp cái nhìn chi tiết về những gì đang chiếm dung lượng trên ổ đĩa của bạn, bao gồm các tệp tạm thời, nhật ký lỗi hệ thống, hình thu nhỏ (thumbnails) và nhiều hơn nữa. Mỗi mục đều có mô tả ngắn gọn, giúp bạn luôn biết mình sắp xóa những gì. Bạn thậm chí có thể dùng công cụ này để xóa tất cả trừ các điểm khôi phục gần nhất trên máy tính. Nhìn chung, đây là một cách tuyệt vời để giải phóng dung lượng lưu trữ mà không lo xóa nhầm dữ liệu quan trọng.
8. Lịch Sử Tệp (File History)
Sử dụng Lịch Sử Tệp để khôi phục tệp PowerPoint
Có nhiều cách để sao lưu dữ liệu trên máy tính Windows, nhưng nếu bạn không cần một bản sao lưu toàn bộ hệ thống hoặc lưu trữ đám mây, File History (Lịch Sử Tệp) mang đến một giải pháp đơn giản hơn. Công cụ này tự động lưu các bản sao của tệp từ những vị trí quan trọng – như thư viện, màn hình nền, danh bạ và mục yêu thích của bạn – vào một ổ đĩa ngoài hoặc vị trí mạng.
Khác với các dịch vụ đồng bộ hóa đám mây cập nhật theo thời gian thực, File History chạy theo các khoảng thời gian đã định. Điều này giúp nó tiêu tốn ít tài nguyên hệ thống hơn nhưng vẫn mang lại sự yên tâm cho người dùng. Bạn có thể loại trừ các thư mục không muốn sao lưu, thêm các thư mục khác, và thậm chí tinh chỉnh tần suất tạo bản sao lưu. Sau đó, nếu bạn vô tình xóa tệp hoặc ghi đè một nội dung quan trọng, bạn có thể dễ dàng khôi phục phiên bản trước đó bằng File History.
7. Trợ Giúp Nhanh (Quick Assist)
Ứng dụng Trợ Giúp Nhanh trên Windows 11
Quick Assist là một công cụ có thể không cần dùng đến mỗi ngày, nhưng khi cần, bạn sẽ thấy nó cực kỳ hữu ích vì được tích hợp sẵn. Cách sử dụng rất đơn giản: khi một người bạn, thành viên gia đình hoặc đồng nghiệp cần hỗ trợ về máy tính của họ, bạn có thể dùng Quick Assist để dễ dàng kết nối với thiết bị Windows của họ và cung cấp sự hỗ trợ trực tiếp.
Vì được tích hợp sẵn trong Windows, bạn không cần tải xuống hay cài đặt các công cụ điều khiển từ xa của bên thứ ba như AnyDesk hay TeamViewer. Cả bạn và người được giúp đỡ chỉ cần khởi chạy Quick Assist, nhập một mã bảo mật và bắt đầu hỗ trợ chỉ trong vài giây. Người hỗ trợ chọn Help someone (Giúp đỡ ai đó) để tạo mã bảo mật, trong khi người kia nhập mã đó vào mục Get help (Nhận trợ giúp). Sau khi kết nối, người hỗ trợ có thể điều khiển máy tính của người kia và sử dụng các công cụ như con trỏ laser, chú thích và trò chuyện để hướng dẫn bạn bè hoặc người thân giải quyết vấn đề.
6. Bản Đồ Ký Tự (Character Map)
Bản đồ ký tự trên Windows 11
Bàn phím của bạn có lẽ đã có đủ các chữ cái cơ bản, số và một vài ký hiệu. Nhưng còn những ký tự đặc biệt thỉnh thoảng bạn cần dùng đến thì sao, chẳng hạn như ©, ™, hay œ? Nếu may mắn, ứng dụng hoặc trang web bạn đang dùng có thể bao gồm một công cụ cho phép bạn chèn chúng. Tuy nhiên, nếu không, bạn có thể sử dụng Character Map (Bản Đồ Ký Tự) để tìm chính xác những gì mình cần.
Bạn có thể mở công cụ này bằng menu tìm kiếm của Windows. Sau đó, chọn một phông chữ, cuộn qua lưới ký tự và nhấp đúp vào những ký tự bạn muốn sử dụng. Chúng sẽ xuất hiện trong một hộp văn bản nơi bạn có thể sao chép chúng vào bộ nhớ tạm và dán vào bất cứ đâu bạn muốn. Tính năng này đặc biệt tiện lợi khi bạn làm việc với các tài liệu kỹ thuật, sáng tác văn học hoặc nội dung đa ngôn ngữ. Nếu bạn không muốn mở Character Map mỗi lần, bạn có thể dùng mã Alt trong Windows để chèn các ký tự đặc biệt nhanh hơn.
5. Giám Sát Tài Nguyên (Resource Monitor)
Giám sát tài nguyên Windows 11 hiển thị mức sử dụng mạng
Nếu máy tính của bạn đột nhiên chạy chậm và bạn không rõ nguyên nhân, Resource Monitor (Giám Sát Tài Nguyên) chính là công cụ bạn nên tìm đến. Trong khi Task Manager cung cấp cái nhìn tổng quan nhanh chóng, Resource Monitor đi sâu hơn nhiều và cho phép bạn theo dõi mức sử dụng hệ thống theo thời gian thực.
Bạn có thể xem chính xác lượng tài nguyên CPU, bộ nhớ, ổ đĩa và mạng mà mỗi tiến trình đang sử dụng. Chuyển đổi giữa các tab để xác định ứng dụng nào đang tiêu thụ nhiều tài nguyên nhất, phát hiện các tiến trình chạy ngầm không cần thiết, hoặc giám sát hoạt động mạng nếu có điều gì đó bất thường. Chẳng hạn, bạn có thể sử dụng tab Memory (Bộ nhớ) để xem chính xác mỗi tiến trình đang sử dụng bao nhiêu RAM và phát hiện các vấn đề rò rỉ bộ nhớ tiềm ẩn. Và nếu tệp của bạn mất quá lâu để mở hoặc lưu, tab Disk (Ổ đĩa) có thể giúp bạn xác định tiến trình nào đang gây áp lực lên ổ lưu trữ của mình.
4. Giám Sát Độ Tin Cậy Windows (Windows Reliability Monitor)
Cửa sổ Giám sát Độ Tin Cậy trong Windows 11
Reliability Monitor (Giám Sát Độ Tin Cậy) có thể không nổi tiếng bằng Task Manager hay Performance Monitor, nhưng nó cực kỳ hữu ích. Nếu bạn đã từng muốn có một báo cáo nhanh về tình trạng sức khỏe của PC, đây chính là công cụ nên sử dụng.
Reliability Monitor cung cấp một dòng thời gian trực quan, rõ ràng về sự ổn định của hệ thống bạn. Nó hiển thị biểu đồ hàng ngày theo dõi tình trạng sức khỏe hệ thống, làm nổi bật các sự kiện quan trọng, cảnh báo và các bản cập nhật thành công bằng các biểu tượng dễ hiểu. Bạn có thể nhấp vào bất kỳ điểm nào trên dòng thời gian để xem chính xác điều gì đã xảy ra vào ngày hôm đó. Ngoài ra, mỗi ngày còn được đánh dấu trên biểu đồ với chỉ số ổn định từ 1 đến 10 để cung cấp cho bạn cái nhìn tổng quan nhanh chóng về việc máy của bạn đã hoạt động trơn tru như thế nào.
3. Ứng Dụng Ảnh Legacy (Photos Legacy)
Tab trình chỉnh sửa video của ứng dụng Ảnh Legacy trên Windows
Ứng dụng Ảnh (Photos) mới trong Windows 11 đi kèm với một số tính năng ấn tượng như nhận dạng văn bản OCR, đồng bộ hóa iCloud và thậm chí cả các công cụ hỗ trợ AI như xóa tạo sinh. Tuy nhiên, Microsoft vẫn duy trì ứng dụng Ảnh cũ (Photos Legacy), và có một vài lý do chính đáng để bạn tiếp tục sử dụng nó.
Thứ nhất, nó ít gây xao nhãng hơn, vì nó không bao gồm bất kỳ tính năng nâng cao nào có trong ứng dụng Ảnh mới. Thứ hai, nó cung cấp một trình chỉnh sửa video tích hợp cho phép bạn cắt, tách và kết hợp các clip, cũng như thêm bộ lọc, hiệu ứng và nhạc nền. Mặc dù không phải là công cụ thay thế cho các phần mềm chỉnh sửa video chuyên dụng, nhưng đối với các chỉnh sửa cơ bản, nó hoàn toàn có thể hoàn thành công việc. Khác với các công cụ khác trong danh sách này, Photos Legacy không được cài đặt sẵn trên Windows 11. Để sử dụng, bạn cần tải xuống từ menu cài đặt trong ứng dụng Ảnh mới (trong mục Photos Legacy) hoặc trực tiếp từ Microsoft Store.
2. Windows Media Player Legacy
Ứng dụng Windows Media Player Legacy trên Windows 11
Trước khi các danh sách phát Spotify và luồng YouTube thống trị, Windows Media Player là cách phổ biến để thưởng thức âm nhạc và video trên PC. Và trong khi Microsoft đã giới thiệu một Media Player hiện đại, bóng bẩy hơn trong Windows 11, phiên bản cổ điển Windows Media Player Legacy vẫn còn hiện diện.
Phiên bản cũ này tập trung vào tốc độ, sự đơn giản và quen thuộc. Một trong những lợi thế lớn nhất của nó là khả năng tương thích; nó hỗ trợ nhiều định dạng tệp và codec cũ mà ứng dụng mới có thể gặp khó khăn khi xử lý. Vì vậy, nếu bạn có một bộ sưu tập các tệp âm thanh định dạng cũ hoặc ít phổ biến, rất có thể trình phát này có thể xử lý chúng một cách dễ dàng. Ứng dụng cũng hỗ trợ các tính năng cổ điển như trực quan hóa âm thanh, trích xuất nhạc từ CD, quản lý danh sách phát và thậm chí ghi đĩa CD âm thanh.
1. Control Panel
Cửa sổ Control Panel hiển thị tất cả các mục trong Windows 11
Nếu có một công cụ cổ điển mà những người dùng Windows chuyên nghiệp vẫn yêu thích, đó chính là Control Panel (Bảng Điều Khiển). Chắc chắn, ứng dụng Cài đặt (Settings) hiện đã bao gồm hầu hết các tính năng thiết yếu, nhưng nó vẫn chưa phải là một sự thay thế hoàn toàn.
Một lý do khiến mọi người tiếp tục tìm đến Control Panel là sự đơn giản và trực tiếp của nó. Trong khi ứng dụng Cài đặt có giao diện hiện đại, bạn thường sẽ phải “đào bới” qua nhiều menu chỉ để tinh chỉnh một thứ đơn giản, như thay đổi cài đặt bộ điều hợp mạng hoặc điều chỉnh thiết bị âm thanh của bạn. Trên thực tế, đối với nhiều tác vụ nâng cao, như quản lý tùy chọn nguồn, truy cập Lịch Sử Tệp hoặc khởi chạy System Restore, Windows vẫn điều hướng bạn trở lại Control Panel. Đó là lý do tại sao, đối với nhiều người, việc sử dụng Control Panel ngay từ đầu vẫn có ý nghĩa hơn.
Hầu hết các công cụ này vẫn còn tồn tại trong Windows không phải vì sự hoài niệm, mà vì chúng vẫn tiếp tục hoàn thành tốt công việc của mình. Có thể bạn không sử dụng chúng thường xuyên như File Explorer hoặc Command Prompt, nên rất dễ bỏ qua – nhưng việc biết chúng tồn tại và cách sử dụng chúng có thể tạo ra sự khác biệt lớn khi bạn thực sự cần đến. Tất cả những gì bạn cần làm là tìm kiếm chúng trong hệ thống của mình. Đừng ngần ngại khám phá và tận dụng tối đa những tiện ích tích hợp sẵn này để tối ưu hóa trải nghiệm làm việc và giải trí trên máy tính Windows của bạn!
