Thế giới phần cứng PC có thể phức tạp hoặc đơn giản tùy thuộc vào mức độ bạn muốn đi sâu. Tùy vào sự kiên nhẫn của bạn với các chi tiết, bạn hoàn toàn có thể tiếp tục tận hưởng chiếc máy tính của mình mà không cần quan tâm quá nhiều đến các vấn đề kỹ thuật chi tiết. Tuy nhiên, với những người thích tìm hiểu sâu hơn, có vô số hiểu lầm và thông tin sai lệch liên quan đến các linh kiện phổ biến như CPU, GPU và các thuật ngữ hiệu năng đi kèm. Có thể bạn đã nghe qua về những thuật ngữ này, nhưng lại đang diễn giải chúng không chính xác. Hãy cùng Sổ Tay Công Nghệ đi sâu hơn vào 5 khía cạnh thường bị hiểu sai như vậy để giải mã ý nghĩa và tác động thực sự của chúng.
Bản dựng máy tính tùy chỉnh InWin 977EK với vỏ kim loại màu bạc và tản nhiệt nước màu hồng
5. Khái niệm “Chống lỗi thời” (Future-proofing)
Định nghĩa “chống lỗi thời” mà hầu hết người dùng PC hiểu là mua sắm linh kiện mạnh hơn mức cần thiết ở hiện tại để chiếc máy tính có thể duy trì sự phù hợp trong thời gian dài hơn. Thoạt nhìn, điều này có vẻ hợp lý, nhưng thực chất, “chống lỗi thời”, đặc biệt trong lĩnh vực PC tự lắp ráp, lại là một quan niệm sai lầm. Ý tưởng bảo vệ cỗ máy của bạn chống lại tương lai dễ dẫn đến hàng loạt cạm bẫy, khiến bạn tốn kém hơn nhiều so với dự kiến.
Thứ nhất, cái “tương lai” mà bạn đang chuẩn bị, và trả giá cao hơn cho nó, có thể không bao giờ đến. Bo mạch chủ hỗ trợ Wi-Fi 7 hay thanh RAM 8,800MT/s của bạn có thể chưa bao giờ trở nên thực sự hữu ích trước khi bạn cần lắp một bộ máy mới sau 5 năm. Và chiếc card đồ họa RTX 5090 bạn mua để trải nghiệm game không thỏa hiệp sẽ trở thành một card tầm trung chỉ sau hai thế hệ, đây thường là khoảng thời gian người dùng chờ đợi để nâng cấp GPU của mình. Do đó, bạn sẽ vẫn phải chuyển sang một linh kiện mới, có thể đắt tiền tương tự, để duy trì cùng mức hiệu năng sau 5 năm.
Thứ hai, bằng cách chi quá nhiều cho “tương lai”, bạn chắc chắn sẽ phải hy sinh một hoặc một vài khía cạnh khác của PC. Bằng cách lựa chọn một GPU hoặc CPU đầu bảng, bạn có thể phải chấp nhận một bộ tản nhiệt yếu hơn hoặc một ổ SSD dung lượng nhỏ hơn. Thay vì cân bằng cấu hình, bạn đang tạo ra một cỗ máy lệch lạc với cùng một ngân sách. Tất nhiên, điều này không thành vấn đề với những người rủng rỉnh tiền bạc, nhưng với hầu hết chúng ta, “chống lỗi thời” là một nỗ lực tốn kém mà không mang lại nhiều hiệu quả. Bạn thậm chí có thể không nhận được giá trị bán lại tốt khi muốn thanh lý một số linh kiện cao cấp của mình sau nhiều năm.
Một bộ máy tính chơi game màu trắng nổi bật với card đồ họa trắng
4. Nghẽn cổ chai (Bottlenecks)
Với hầu hết mọi người, nghẽn cổ chai hiệu năng xảy ra khi một trong các linh kiện (thường là CPU) kìm hãm tiềm năng của chiếc PC. Mặc dù một CPU yếu hơn đáng kể thực sự có thể làm tê liệt một GPU cao cấp, nhưng đa số người dùng không ghép cặp RTX 5080 với Ryzen 5 3600. Các công cụ tính nghẽn cổ chai trực tuyến có thể khiến bạn tin rằng mình cần nâng cấp từ CPU 6 nhân lên 12 nhân để loại bỏ “nghẽn cổ chai”, nhưng bạn nên nhìn nhận vấn đề một cách thực tế.
Một sự khác biệt nhỏ trong hiệu năng giữa CPU và GPU không thực sự ảnh hưởng đáng kể đến hiệu năng tổng thể của PC bạn. Không có PC nào hoàn toàn không tồn tại nghẽn cổ chai, và tôi không chỉ nói đến CPU hay GPU. Ngay cả RAM tốc độ thấp hơn và ổ cứng chậm cũng có thể tạo ra những giới hạn nhất định cho hiệu năng lý thuyết tối đa của PC. Bên cạnh đó, hầu hết mọi người đều gặp phải “nghẽn màn hình” (monitor bottleneck), ngăn cản họ trải nghiệm toàn bộ sức mạnh của các linh kiện xuất sắc khác. Tôi không khuyên bạn bỏ qua việc tìm hiểu các điểm nghẽn trên PC của mình, nhưng trong hầu hết các trường hợp, bạn có lẽ đang lo lắng quá mức.
Các linh kiện bên trong bộ máy tính chơi game với đèn RGB ấn tượng
3. Mức sử dụng VRAM (VRAM usage)
Gần đây có nhiều ý kiến phản đối mạnh mẽ đối với các GPU chỉ có 8GB VRAM, nhưng nhiều người dùng có thể đang nhầm lẫn giữa việc phân bổ VRAM (allocation) và sử dụng VRAM thực tế (usage). Mặc dù GPU 8GB VRAM chắc chắn không nên tồn tại trên các phân khúc ngoài cấp phổ thông vào năm 2025, nhưng nó có thể không trở thành giới hạn hiệu năng trong hầu hết các tựa game ở độ phân giải 1080p, và thậm chí cao hơn. Bộ đếm bộ nhớ GPU mà bạn thấy trên màn hình báo cáo lượng VRAM mà trò chơi phân bổ để tải trước texture và các dữ liệu render khác.
Con số này không phản ánh lượng bộ nhớ thực tế mà trò chơi đang sử dụng tại thời điểm đó. Vì vậy, ngay cả khi hiển thị mức phân bổ 7.8GB (thường là mức tối đa) trên một GPU 8GB VRAM, điều đó không nhất thiết có nghĩa là bạn đang đến gần nguy cơ bị tụt khung hình hoặc texture không tải kịp. Một số tựa game thực sự có thể đòi hỏi nhiều bộ nhớ hơn mức GPU của bạn cho phép, nhưng bạn có thể sẽ nhận thấy điều đó qua hình ảnh hiển thị thay vì chỉ nhìn vào bộ đếm VRAM.
Hộp sản phẩm card đồ họa Asus GeForce RTX 5060 8GB
Hình ảnh cận cảnh chip GPU và các chip nhớ VRAM trên card đồ họa
2. Mức sử dụng GPU (GPU utilization)
Nhiều game thủ quá lo lắng về phần trăm sử dụng GPU của họ khi chơi game. Ngay cả một sự giảm nhẹ từ 99% xuống 97% cũng có thể khiến họ cảm thấy “có gì đó không đúng”, gợi lên nỗi sợ bị nghẽn CPU. Tuy nhiên, mức sử dụng GPU là một chỉ số động và liên tục biến đổi dựa trên nhiều yếu tố. Một sự sụt giảm tạm thời trong mức sử dụng GPU xuống 95% (hoặc thậm chí 90%) không có nghĩa là bạn đang lãng phí hiệu năng.
Các trò chơi khác nhau có mức độ phụ thuộc vào GPU khác nhau và có thể không sử dụng GPU của bạn đến cùng một mức độ. Ngay cả các môi trường khác nhau trong cùng một trò chơi cũng có thể ít nặng về GPU và nặng về CPU hơn, đó là lý do tại sao bạn có thể thấy mức sử dụng GPU giảm xuống. Mức sử dụng GPU 99% liên tục luôn là lý tưởng, nhưng bạn không nên coi đó là điều bắt buộc – điều đó dễ dẫn đến sự lo lắng không cần thiết và việc chẩn đoán không đi đến đâu.
Một bộ máy tính hiện đại với case màu trắng và tản nhiệt nước AIO trắng
1. Giảm hiệu năng do nhiệt độ (Thermal throttling)
Hầu hết mọi người đều đã nghe nói về giảm hiệu năng do nhiệt độ (thermal throttling), nhưng không phải ai cũng hiểu rõ ý nghĩa thực sự của nó. Một số người dùng tin rằng điều này đề cập đến việc CPU ngắt nguồn hệ thống khi nhiệt độ vượt quá một ngưỡng nhất định. Thực tế, throttling có nghĩa là CPU (hoặc GPU, hoặc SSD) đang tự giới hạn hiệu năng để kiểm soát nhiệt độ hoạt động tốt hơn. Nó đang giảm tải, và qua đó giảm nhiệt độ, để tránh đạt đến mức nguy hiểm.
Thermal throttling thậm chí còn xảy ra trên điện thoại thông minh hoặc laptop của bạn trong các kịch bản bị giới hạn nhiệt. Nó đơn giản là một cơ chế bảo vệ tích hợp để bảo vệ phần cứng khỏi bị hư hại vĩnh viễn. Hệ thống không nhất thiết phải tắt đột ngột thì bạn mới gọi đó là thermal throttling. GPU của bạn có thể tự giảm xung nhịp nếu nhiệt độ đạt đến giới hạn đã đặt, và ổ SSD Gen5 của bạn cũng vậy. Tất nhiên, bạn có thể ngăn chặn thermal throttling bằng cách sử dụng tản nhiệt tốt hơn hoặc điều chỉnh quạt, nhưng đây là một hiện tượng hoàn toàn bình thường mà PC của bạn có thể gặp phải đôi khi.
Điều chỉnh quạt tản nhiệt bên trong thùng máy tính để cải thiện luồng khí
Nhiều nỗi lo về hiệu năng PC thường bị phóng đại.
Bạn có thể bắt gặp rất nhiều thông tin về việc VRAM không đủ, nghẽn cổ chai và các nỗi lo khác (bao gồm cả từ chính Sổ Tay Công Nghệ), nhưng dù những lo ngại này có căn cứ đến đâu, chúng cũng có thể bị thổi phồng. Các thuật ngữ khác như “chống lỗi thời” và “giảm hiệu năng do nhiệt độ” thường bị người dùng phổ thông hiểu sai, dẫn đến lo lắng không cần thiết và đôi khi là những quyết định tài chính không hiệu quả. Hiểu đúng về bản chất của các thuật ngữ này sẽ giúp bạn có cái nhìn thực tế hơn về hiệu năng chiếc PC của mình.
